Schijnzelfstandigheid kent risico’s

De krapte op de arbeidsmarkt is voor veel vakmensen aanleiding geweest om zichzelf als ZZP’er in te laten huren. Voor de mooiste klussen, tegen de beste vergoeding. In de praktijk ontstaat dan echter makkelijk schijnzelfstandigheid. Wanneer is iemand namelijk écht zelfstandig en wanneer is er in de praktijk sprake van een dienstverband? Zeker nu controle op schijnzelfstandigheid per 1 januari 2025 scherper wordt, is het als werkgever goed om te weten waar de scheidslijn ligt. Het onderscheid bepaalt namelijk jouw verplichtingen als werkgever, zoals het afdragen van loonbelasting, sociale premies en het verstrekken van arbeidsrechten.

Schijnzelfstandigheid: een dunne scheidslijn

Stel, een bouwbedrijf huurt een zzp’er in voor de renovatie van een pand. Deze zzp’er werkt vier dagen per week op de bouwlocatie, ontvangt een vast tarief per uur, gebruikt gereedschap van het bouwbedrijf en volgt de instructies van de voorman. In dit voorbeeld is de vraag: is deze zzp’er niet feitelijk een werknemer?

Het onderscheid tussen een werknemer en een zzp’er is niet altijd duidelijk. Soms werkt iemand als zzp’er, maar is er in de praktijk sprake van een werkgever-werknemerrelatie. Dit fenomeen heet schijnzelfstandigheid.

Kenmerken van schijnzelfstandigheid zijn onder andere:

• Gezagsverhouding: Als de opdrachtgever bepaalt hoe en wanneer de zzp’er het werk moet doen, wijst dit op een gezagsrelatie.
• Economische afhankelijkheid: Wanneer een zzp’er slechts voor één opdrachtgever werkt, kan dit wijzen op een structurele afhankelijkheid, zoals bij werknemers.
• Werken op locatie van de opdrachtgever: Wanneer de zzp’er op dezelfde manier werkt als vaste werknemers van de opdrachtgever, kan dit duiden op een dienstverband.

De Belastingdienst en de rechter kunnen vaststellen dat er feitelijk een arbeidsovereenkomst is, ondanks dat beide partijen hebben afgesproken dat de zzp’er zelfstandig werkt. In het bovenstaande voorbeeld is er een aanzienlijke kans dat de zzp’er als werknemer wordt gezien, vanwege de gezagsverhouding en inbedding in de organisatie. De Belastingdienst zou kunnen concluderen dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst. Dit kan behoorlijke consequenties hebben voor premies, rechten en heffingen die met terugwerkende kracht alsnog voldaan moeten worden.

De basisprincipes van een dienstverband

Een werknemer in loondienst heeft een arbeidsovereenkomst met de werkgever. Volgens het Burgerlijk Wetboek (artikel 7:610) zijn er drie hoofdkenmerken van een arbeidsovereenkomst:

1. Arbeid: de werknemer verricht persoonlijk arbeid voor de werkgever.
2. Loon: de werkgever betaalt loon voor de verrichte arbeid.
3. Gezagsverhouding: de werknemer staat onder het gezag van de werkgever.

Bij een zelfstandige (zzp’er) is er geen sprake van een arbeidsovereenkomst, maar van een overeenkomst van opdracht. Een zzp’er bepaalt zelf hoe en wanneer de werkzaamheden worden verricht en draagt ook zelf de risico’s van het ondernemerschap.

Wijzigende wetgeving per 1 januari 2025

De wetgeving rondom zzp’ers en schijnzelfstandigheid is continu in beweging. Vanaf 1 januari 2025 voert de overheid wijzigingen door om de positie van zelfstandigen en werknemers te verduidelijken. Deze veranderingen zijn bedoeld om schijnzelfstandigheid tegen te gaan en de rechten van werkenden beter te beschermen.

De belangrijkste wijzigingen zijn:

1. Verduidelijking van de gezagsverhouding: Er komt meer duidelijkheid over wanneer er sprake is van een gezagsverhouding. Dit betekent dat zzp’ers minder snel onder de categorie werknemers vallen als zij écht zelfstandig werken.
2. Verplichte arbeidscontracten bij langdurige samenwerking: Wanneer een zelfstandige gedurende langere tijd voor één opdrachtgever werkt, kan de opdrachtgever verplicht worden een arbeidscontract aan te bieden. Dit moet schijnzelfstandigheid voorkomen.
3. Minimumtarief voor zzp’ers: Er wordt een minimumtarief ingevoerd voor zzp’ers. Zelfstandigen die minder verdienen dan een bepaald bedrag per uur, worden niet meer als zelfstandigen beschouwd, maar als werknemers.

Deze wijzigingen hebben belangrijke gevolgen voor ondernemers. Het wordt cruciaal om vooraf goed te onderzoeken of de zzp’er daadwerkelijk als zelfstandige kan worden aangemerkt, of dat er toch sprake is van een dienstverband. Ondernemers die met zzp’ers werken, moeten hun contracten en werkafspraken vanaf 2025 mogelijk aanpassen om te voldoen aan de nieuwe wetgeving.

Belangrijke vuistregels voor ondernemers

Om te voorkomen dat je als ondernemer achteraf geconfronteerd wordt met claims of naheffingen, zijn er enkele belangrijke richtlijnen:

• Leg afspraken schriftelijk vast: Zorg voor duidelijke afspraken in een overeenkomst van opdracht, en zorg dat deze onderscheidend is van een arbeidsovereenkomst.
• Zorg voor zelfstandigheid: De zzp’er moet zelfstandig kunnen werken zonder directe gezagsverhouding en eigen beslissingen kunnen nemen over de uitvoering van het werk.
• Check regelmatig de regels: Houd de wijzigingen in wetgeving goed in de gaten, vooral met de veranderingen per 2025 in zicht.

Schijnzelfstandigheid in het kort

Het bepalen of iemand een werknemer is of een zelfstandige zzp’er blijft een complex vraagstuk, vooral in situaties waarin de werkrelatie dicht bij een arbeidsrelatie komt. Met de aankomende wetswijzigingen per 1 januari 2025 wordt het nóg belangrijker voor ondernemers om te weten waar de grenzen liggen. Duidelijke afspraken, goede documentatie en een bewust beleid rond het inhuren van zzp’ers kunnen veel problemen voorkomen. Werk jij veel met ingehuurde krachten en wil je weten of er mogelijk sprake is van schijnzelfstandigheid? We lopen de contracten graag met je door en adviseren je over de beste keuzes voor het nieuwe jaar. Neem gerust contact op, we horen graag van je!

Bronnen:

1. Belastingdienst. (2023) Wanneer is er een dienstbetrekking?.
2. Rijksoverheid. (2023) Wijzigingen in zzp-wetgeving per 2025.